พลเอกนิพัทธ์ ทองเล็ก

ราว 2 ปีที่ผ่านมาระหว่างโควิด-19 พรากชีวิตมนุษย์ไปแบบไม่ยั้ง… ชีวิตแสนจะฝืดเคือง มีป่วย มีตายแบบน่าสะทกสะท้าน เผาศพกันไม่หยุด เตาเผาศพแตก

หลายประเทศเกิดปรากฏการณ์ Food Bank นำอาหารไปใส่ตู้ไว้ วางไว้ คนที่เดือดร้อนมาหยิบไปกินได้ แบ่งกันกิน เป็นความเห็นอกเห็นใจของเพื่อนมนุษย์ด้วยกัน

เมืองไทย…เรียกกันว่า “ตู้ปันสุข” ไม่เป็นสองรองใครในโลก

บ้าน ร้านค้า …นำอาหารกระป๋อง อาหารกึ่งสำเร็จรูปใส่ในตู้ ใครมาหยิบ ใครมาแบ่งเอาไป …ตามสบาย …หลายแห่งไปได้สวย หลายแห่งไม่สวย เพราะเอาถุงมา “โกย” แบบดุเดือด ในระยะเผาขนโควิด-19 ในไทย ยืนระยะยาวเหมือนกับประเทศ อื่นๆ ผู้คนทำมาหากินไม่สะดวก ตกงาน ยากแค้น แสนสาหัส…คนต่างจังหวัดที่เข้ามาทำงานใน กทม. “ถูกลอยแพ” ต้องอพยพกลับไปบ้านเกิดในต่างจังหวัดเพื่อประทังชีวิต

นักเรียน นักศึกษา ต้องเรียนแบบออนไลน์ ไม่ต้องไปโรงเรียน รู้มั่ง-ไม่รู้มั่ง ไม่รู้จะทำยังไง ข้าราชการทำงานจากที่บ้าน ร้านค้าถูกคำสั่งงดประกอบการ ดนตรี กีฬา ลิเก แทบจะล้มหายตายจากไปจากสังคม

ถนนโล่ง … อาหาร คือ ของหายากจากที่เคยตั้ง “ตู้ปันสุข” เกิดมิติใหม่ในการบริจาค …คนไทยใจบุญ ขอนำอาหารสำเร็จรูปไป “แจกจ่าย” ถึงแหล่งชุมชน มากบ้าง น้อยบ้าง …สร้างสุข บำบัดทุกข์ได้จริง

ในดีมีเสีย…ในเสียมีดี …บุคคลที่มิได้ยากแค้น มิได้อดอยาก ปรากฏตัวเข้ามาในกลุ่มผู้รับการช่วยเหลือ แอบแฝงตัวรับอาหารนำไปจำหน่าย นำไปแจกจ่ายกับกลุ่มของตน

ที่เป็นข่าว น่าเจ็บใจ คือ กินทิ้ง-กินขว้าง ตามด้วยทิ้งอาหารเป็นขยะแบบน่าชิงชังรังเกียจ…

ไม่มีใครห้าม “ศรัทธา” ได้ การแจกจ่าย “ทำทาน” ยังดำเนินต่อไป ด้วยใจบริสุทธิ์ ก่อเกิด “จุดนัดพบ” ระหว่างผู้ให้-ผู้รับ

ใน กทม. ถนนราชดำเนิน และย่านใกล้เคียง คือ แหล่งพำนักของคนกลุ่มหนึ่ง เป็นที่รู้กันว่า จะมีผู้ใจบุญ ใจดี มาจอดรถ…นำอาหารมาแจกเสมอ บุคคลที่เรียกกันว่า “คนไร้บ้าน” ที่พักพิงอยู่ 2 ฝั่งถนนราชดำเนิน เริ่มคึกคัก มีชีวิตชีวา เพิ่มจำนวนมากขึ้นๆ

จากข้อมูลของเจ้าหน้าที่เทศกิจ และพนักงานกวาดถนนเขตพระนคร ชี้แจงว่า “ปัจจัยดูด” คือ การแจกอาหารของคนไทยที่จิตใจเอื้ออารี มีน้ำใจต่อเพื่อนมนุษย์ด้วยกัน

มีองค์กรเอกชน กลุ่มบุคคล มูลนิธิ เข้ามาช่วยดูแลคนเหล่านี้บ้างแล้ว ช่วงโควิด มาฉีดวัคซีน ดูแลสุขภาพให้ถึงที่… น่าชมเชยยิ่งนัก

ความไร้ระเบียบ ความสกปรก โสโครก ตามมาเป็นเงา

ผู้เขียนได้รับมอบหมายจาก ผู้ว่าฯกทม. ชัชชาติ สิทธิพันธุ์ ให้ไปดูสถานการณ์ “คนไร้บ้าน” ที่กิน นอน ขับถ่าย ทิ้งขยะ บน 2 ฝั่งของถนนราชดำเนินตามที่มีการวิพากษ์อย่างหนักในสื่อออนไลน์

ข้อมูลที่จะขอถ่ายทอดต่อไปนี้ คือ การพูดคุยกับเจ้าหน้าที่เทศกิจ และพนักงานกวาดถนนของเขตพระนคร

“…ช่วงก่อนโควิด…พอมีอยู่บ้างราว 20 คน นอนอยู่บริเวณหน้าร้านค้าตลอดแนวถนน เพราะกว้างขวาง มีลมโกรก …บางคนไปทำงานที่อื่น แล้วกลับมานอนแถวนี้ ปัสสาวะตามซอกอาคาร แค่หันหน้าเข้ามุมก็ปล่อยฉี่ไหลนองลงมา ถ้าจะถ่าย…ก็เดินเข้าไปในตรอก เหม็นมาก…”

นี่เป็นคำบอกเล่าของพนักงานกวาดที่รับผิดชอบเก็บกวาดบริเวณนี้มาแล้วราว 20 ปี…ด้วยสีหน้าเรียบเฉย…

เธอเล่าต่อไปในขณะกวาดขยะ… “ช่วงโควิด… มีคนทยอยมาเพิ่ม เพราะมารับวัคซีน มีเจ้าหน้าที่มาตรวจโรค ดูแล ทำเอาบริเวณนี้คึกคัก …เริ่มมีการนำอาหาร น้ำดื่มมาแจกจ่าย …จอดรถสะดวก ถนนกว้าง มีพื้นที่จัดแจงความเป็นอยู่แบบไม่เบียดเสียด…”

แค่จอดรถ…แล้วแจกอาหารกล่อง กลายเป็นเหตุการณ์ปกติมายาวนานเป็นปี ที่สร้างความสุขใจทั้งผู้ให้และผู้รับ ปากต่อปาก…อยากกินอาหารต้องมาถนนราชดำเนิน

ใน กทม.ยังมีพื้นที่ หัวลำโพง บางลำพู อนุสาวรีย์ชัยสมรภูมิ ปทุมวัน โรงพยาบาลกลาง เยาวราช สวนรมณีนาถ และวัดบวรฯ เป็นแหล่งพำนักควบคู่ไปด้วย

ถนนราชดำเนินมีจำนวนมากที่สุด… ตัวเลขประมาณการในพื้นที่ กทม. คาดว่ามีราว 2,000 คน

เมื่อจำนวนของผู้มารอรับอาหารย่านราชดำเนินทะยานสูงขึ้น และสูงขึ้น ผลที่ตามมา คือ ขยะจากภาชนะบรรจุอาหาร ขวดน้ำ กระดาษชำระที่ใช้แล้ว เมื่อลมพัด ปลิวเร่ร่อนไปทุกพื้นที่

ของเสียจากการขับถ่ายเพิ่มขึ้นเป็นทวีคูณ เลอะเทอะ เรี่ยราดถึงขนาดถ่ายใส่โคนต้นไม้ที่มีอิฐก่อบริเวณโคนต้น

เมื่อมีขยะ…พนักงานกวาดที่แสนจะสัตย์ซื่อ ไม่มีทางเลือก ต้องเข้าไปจัดการนำสิ่งโสโครกกวาดออกมาให้โคนต้นไม้สะอาด เวลาที่ใช้เก็บกวาดมากขึ้น ขยะล้น

แม้กระทั่งหลังโควิด… ต้นปี พ.ศ.2566 เรื่องการแจกอาหารข้างถนนราชดำเนินทั้ง 2 ฝั่ง…ยังมีผู้ใจบุญมาจอดรถ เนื่องในวันเกิด…ขอทำทาน นำอาหารมาแจก เพราะเห็นว่ายังมีคนไร้บ้านอยู่เยอะ

เมื่อมีสิ่งนั้น จึงมีสิ่งนี้…แปลความได้ว่า …คนไร้บ้าน “เพิ่มขึ้นมาก” เพราะทราบว่าจะมีคนมาแจกอาหาร ในทางกลับกัน คนที่มาแจกอาหารเห็นคนไร้บ้านมีเยอะ…เลยตั้งใจมาแจกที่นี่

กลายเป็นงูกินหาง ไล่เรียงกันไปไม่หยุด

“ข้อมูลจริง” จากทีมงานของรองผู้ว่าฯกทม. ศานนท์ หวังสร้างบุญ ระบุว่า “มูลนิธิกระจกเงา” รวมถึงองค์กรภาคประชาชน เจ้าหน้าที่เทศกิจฯ กทม. เข้ามาดูแล เจือจุนกันมานานแล้ว

จำนวนคนไร้บ้านในกรุงเทพฯที่เพิ่มขึ้นนั้นมาจากปัญหาการตกงาน ก่อน-ระหว่าง-หลัง โควิด และไม่มีเงินจะจ่ายค่าเช่าที่พักได้ จึงเลือกที่จะมาอาศัยนอนอยู่ตามท้องถนน

ที่เรียกกันว่า “คนไร้บ้าน” หรือจะเรียก “คนเร่ร่อน” หรือจะเรียกอะไรก็ตาม ที่พบเห็นตามชุมชน สถานที่ต่างๆ ในเมืองไทย มีที่มาจาก 3 แหล่ง/สาเหตุ ครับ

สาเหตุปัญหาคนไร้บ้าน (ข้อมูลจาก Pawida W. 27 February, 2020)1.ปัญหาครอบครัว เมื่อสถาบันครอบครัวมีปัญหา

ก็ย่อมส่งผลกระทบต่อปัญหาสังคมที่สามารถลุกลามไปได้กว้าง ครอบครัวไม่อบอุ่น โดนไล่ออกจากบ้านบ้าง ครอบครัวแตกแยกบ้าง ไม่ได้รับการยอมรับจากครอบครัวบ้าง

2.ปัญหาเศรษฐกิจ ความเหลื่อมล้ำในสังคมกรุงเทพฯ ค่าครองชีพที่เพิ่มสูงขึ้น แต่เศรษฐกิจฝืด คนไม่ค่อยใช้จ่ายกัน การเลิกจ้างแรงงาน มีหนี้สิน ไม่สามารถซื้อหรือเช่าบ้านได้ ขาดรายได้ หรือบางคนก็โดนโกง

3.ปัญหาสุขภาพ คนไร้บ้านบางส่วนมีอาการวิกลจริต ติดยา ติดเหล้าจนส่งผลเสียต่อสุขภาพแต่ไม่มีเงินรักษาให้หายขาด ขาดความรู้ความเข้าใจด้านสุขอนามัย จนในที่สุดก็ไม่ได้รับความช่วยเหลือหรือการยอมรับในสังคม

องค์กรเอกชน มูลนิธิ ปัจเจกบุคคล ยื่นมือเข้ามาให้ความช่วยเหลือมาอย่างเป็นระบบที่เชื่อมต่อกับ กทม. รวมถึง กระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์ (พม.)

มีที่พักที่จัดให้หลายแห่งเพื่อรองรับ กิน-อยู่ฟรี หากแต่ส่วนใหญ่ไม่ประสงค์จะเข้าไปอยู่ในกรอบระเบียบ ระบบ

ปัญหาคนไร้บ้าน คนเร่ร่อน คนไร้ที่พึ่ง มีเงาทับซ้อน ซ่อนปมปัญหาไว้ไม่น้อย กล่าวโดยรวม คือ ในกลุ่มคนที่น่าช่วยเหลือเหล่านี้… มี “กลุ่มแอบแฝง” ในทางมิชอบอยู่ด้วย

ต้นปี พ.ศ.2566 ผู้ว่าฯกทม.ให้ประสานไปยังตำรวจ สน.ชนะสงคราม สน.สำราญราษฎร์ และ พม.เพื่อขอจัดการ ดูแล

แนวทางการทำงาน คือ ขอร้องให้ผู้ใจบุญ ขยับจุดจอดรถบริจาคอาหารไปยังบริเวณหน้าโรงแรมรัตนโกสินทร์ ที่เชื่อมไปถึงตรอกสาเก

ใช้รถติดเครื่องขยายเสียง ประกาศ เมื่อเห็นรถมาจอดเพื่อแจกอาหาร …พี่น้องประชาชนให้ความร่วมมือดีมาก ในเวลาเดียวกันก็ขอให้ผู้รับอาหารขยับไปตรงโน้น (ตรงนี้สำหรับมื้อเย็น)

สำหรับมื้อกลางวัน…กทม.ไปตั้งเต็นท์จัดจุดแจกจ่ายอาหาร ณ พื้นที่ใต้สะพานพระปิ่นเกล้า ไม่เกะกะการจราจร มีร่มเงา มีมุมสงบ ปรากฏว่า…ได้ผลดี ผู้บริจาคอาหาร “ร่วมมือ” มามอบอาหารบริเวณนี้ …ผู้รับอาหารทยอยย้ายมารับอาหารตรงนี้

ผู้เขียน ไปสอบถามผู้มาบริจาคอาหาร…ทุกคน ชื่นชอบการแจกอาหาร สงเคราะห์ผู้ตกทุกข์ได้ยาก ส่วนใหญ่มาบริจาคเนื่องในวันเกิด

11 มกราคม พ.ศ.2566 ช่วงเที่ยง แวะไปเยี่ยม พบว่าอาหารสะอาด น่ารับประทาน ภาชนะบรรจุ อย่างดี มีทั้งของคาว ขนม เครื่องดื่ม เทศกิจจัดระเบียบ แจกจ่ายกันแบบทั่วถึง เหลือเฟือ

พอกลุ่มนี้แจกเสร็จ…กลับออกไป…มี “กลุ่มใหม่” นำอาหารมาแจกต่อเนื่อง …เท่าที่เห็นกว่า 200 คน …ทุกวัน

มีเต็นท์ข้างๆ จาก พม.มารับสมัคร เปิดโอกาสให้คนเหล่านี้ได้มีโอกาสทำงานตามถนัด มีค่าจ้าง ค่าแรง หากแต่บางคนก็ไม่ประสงค์จะทำงานใดๆ

สอบถามพูดคุยกับผู้ที่ทานอาหาร ยอมรับว่า “…มาทุกวัน อาหารอร่อย นอนที่ไหนก็ได้ ไม่ขอไปอยู่ที่ไหน ชอบตรงนี้มีข้าวกิน มีความสุข…”

รองผู้ว่าฯกทม. ศานนท์ ที่ทำงานด้านการสงเคราะห์มานานพร้อมกับเครือข่ายภาคเอกชน “จัดเต็ม” เพื่อจัดระเบียบ

ทุกวันอังคารจะมีรถบรรทุกเครื่องซักผ้ามาจอดให้บริการให้บุคคลเหล่านี้ “ซัก-อบผ้า” ด้วยเครื่อง

มีรถมาให้บริการอาบน้ำ ตัดผม ทำความสะอาดร่างกาย เอกชนจัดมาให้บริการ ไม่ใช้งบประมาณทางราชการ ที่ผ่านมาเรียบร้อยดี

ขอยืนยันนะครับ…ทางราชการจัดที่พักอาศัยให้แบบฟรีๆ …มีระบบ ระเบียบการอยู่ร่วมกัน เมื่ออยู่ไปได้ระยะหนึ่ง ส่วนใหญ่ก็ขอตัวออกมา เพื่อขอใช้ชีวิตริมถนน ในที่สาธารณะ เพราะไม่ชอบกฎระเบียบในที่พัก …นี่เรื่องจริงครับ

นักวิชาการลงพื้นที่ไปสำรวจความเห็น เก็บข้อมูลมา พบว่า…เหตุผลใหญ่คือ รักความเป็นอิสระในชีวิตในต่างประเทศก็เผชิญกับปัญหาแบบนี้…ต้องการชีวิตอิสระ

ในบางกลุ่มที่ได้รับของแจกจ่าย จะมี “ขาใหญ่” ตั้งตัวเป็นหัวหน้า เข้าควบคุม กำกับการรับของ จัดคิว ตามมาด้วยผลประโยชน์ส่วนตน มีทะเลาะ ทำร้ายกันเอง

เรื่องการบังคับใช้กฎหมาย เป็นเรื่องที่เป็นทางเลือกสุดท้าย

ผู้ว่าฯกทม. ชัชชาติขอความกรุณาผู้ใจบุญทั้งหลาย กรุณาปรับขยับจุดแจกอาหารไปยังพื้นที่ใต้สะพานพระปิ่นเกล้า มีเทศกิจอำนวยความสะดวก จอดรถ แล้วลงไปแจกจ่ายด้วยตัวเอง

ผู้ต้องการรับอาหาร จะจัดแถวกันเอง มีระเบียบ ไม่กีดขวางการจราจร มีที่ทิ้งขยะ ทิ้งเศษอาหาร

เป็นการทำงานแบบ win-win situation อยู่ร่วมกันได้ในสังคม โดยต้องเคารพสิทธิซึ่งกันและกัน

ที่มา:  นสพ.มติชน ฉบับวันที่ 16 ม.ค. 2566 (กรอบบ่าย)