(26 มี.ค. 66) นายศานนท์ หวังสร้างบุญ รองผู้ว่าราชการกรุงเทพมหานคร เป็นประธานในพิธีเปิดการประชุมนำเสนอความก้าวหน้าโครงการการแก้ไขปัญหาความยากจนแบบเบ็ดเสร็จและแม่นยำ กรุงเทพมหานคร โดยมี นายขจิต ชัชวานิชย์ ปลัดกรุงเทพมหานคร และผู้เกี่ยวข้อง ร่วมพิธี ณ ห้องประชุมราชเทวี 2 โรงแรมเอเชีย กรุงเทพ เขตราชเทวี

รองผู้ว่าฯ ศานนท์ กล่าวว่า เรื่องความเหลื่อมล้ำเป็นสิ่งที่สำคัญพื้นฐานที่จะต้องมีการแก้ปัญหา แต่การที่จะเริ่มแก้ไขปัญหาอะไร หากเราไม่รู้ว่าผู้เดือดร้อนอยู่ที่ไหน ข้อมูลสำคัญของเขาอยู่ที่ไหน เราก็คงไม่สามารถแก้ไขปัญหาได้อย่างถูกต้อง การทำโครงการนี้ได้เริ่มมาตั้งแต่ปี 2563 และต่อยอดอีกครั้งในปี 2565 จนกระทั่งปัจจุบัน โดยเราได้เลือกพื้นที่นำร่อง 3 พื้นที่ที่มีบริบทที่แตกต่างกัน ได้แก่ เขตป้อมปราบศัตรูพ่าย เขตพระโขนง และเขตคันนายาว ซึ่งทั้ง 3 เขต จะสะท้อนความเป็นกรุงเทพมหานครและจะนำไปสู่การขยายผลให้ครบทั้ง 50 เขตได้

สำหรับการทำเรื่องข้อมูลเป็นนโยบายของผู้ว่าราชการกรุงเทพมหานครในการปรับวิธีการทำงานโดยใช้ข้อมูลเป็นที่ตั้ง ยกตัวอย่างเช่น โครงการอาสาสมัครเทคโนโลยี (อสท.) ที่ให้ทางสำนักงานเขตหาคนในชุมชนเป็นอาสาสมัครเพื่อดูแลด้านข้อมูลให้กับชุมชน เพราะคนที่จะรู้ข้อมูลได้เร็วกว่าเขตและเร็วที่สุดก็คือคนในชุมชนเอง

หัวใจของ อสท. คือการคืนความเป็นเจ้าของข้อมูล เพื่อให้คนในชุมชนได้เป็นเจ้าของและดูแลข้อมูลของตนเอง โดยมีภาครัฐเป็นคนจัดเตรียมเครื่องมือให้ ซึ่งในอนาคต กรุงเทพมหานครตลอดจนหน่วยงานอื่นที่เกี่ยวข้องกับการแก้ปัญหาความเหลื่อมล้ำต่าง ๆ จะสามารถเก็บข้อมูลในชุมชนได้โดยไม่ต้องสร้างเครื่องมือใหม่ เพราะเจ้าของข้อมูลสามารถตอบได้ว่าชุมชนเขามีกี่หลังคาเรือน ในชุมชนของเขามีผู้ป่วยติดเตียงกี่คน หรือบ้านไหนในชุมชนกำลังต้องการความช่วยเหลือ เชื่อว่าการคืนข้อมูลให้กับชุมชนคือหัวใจ และคนที่เป็น อสท. ซึ่งเป็นคนในชุมชนที่รักชุมชนของตนเองที่สุดและอยากแก้ไขปัญหาในชุมชนมากที่สุด ก็จะเป็นกำลังสำคัญในการแก้ปัญหาความเหลื่อมล้ำอย่างยั่งยืนในอนาคต

มากกว่านั้น กรุงเทพมหานครยังมีนโยบายที่ให้งบประมาณลงไปในชุมชนโดยตรง (2 แสนบาท) คล้ายกับกองทุนหมู่บ้าน เพื่อให้ชุมชนตัดสินใจด้วยตนเองว่าจะนำงบในส่วนนี้ไปใช้แก้ไขปัญหาอะไร โดยให้เป็นฉันทามติร่วมของคนในชุมชน เช่น ติดตั้ง CCTV ซ่อมถนน หรือแก้ไขปัญหาเร่งด่วนอื่น ๆ ซึ่งหลายโครงการ เมื่อเรามองกลับไปที่ตัวชุมชนแล้ว คนที่ได้รับผลประโยชน์ก็เป็นเจ้าของของปัญหานั้นเอง

“เชื่อว่างานในวันนี้จะทำให้เกิดการแลกเปลี่ยนกันในหลายมิติของหลายภาคี เพื่อในอนาคตจะสามารถนำสิ่งที่ได้จากการนำเสนอในวันนี้ไปพัฒนาต่อยอดให้ครบทุกเขตในพื้นที่กรุงเทพมหานครต่อไป” รองผู้ว่าฯ ศานนท์ กล่าวในตอนท้าย

ด้าน ปลัดฯ ขจิต กล่าวว่า จริง ๆ แล้วเรื่องนี้เป็นเรื่องสำคัญซึ่งกรุงเทพมหานครให้ความสนใจและใส่ใจเป็นพิเศษ โดยเราได้นำศาสตร์พระราชา “เข้าใจ เข้าถึง พัฒนา” มาปรับใช้ในกระบวนการดำเนินงานครั้งนี้ด้วย ซึ่งขณะนี้เชื่อว่าการกำหนดพื้นที่นำร่องเพื่อหาวิธีหรือกระบวนการที่จะแก้ไขปัญหาได้อย่างตรงจุดและแม่นยำซึ่งทำมานั้นเสร็จสมบูรณ์แล้ว ส่วนแรกคือ เกิดกลุ่มเครือข่ายที่จะทำงานร่วมกันทั้งหมด ส่วนที่ 2 คือ มีการเก็บข้อมูลและเทคโนโลยี ซึ่งต้องขอบคุณผู้มีส่วนเกี่ยวข้องทั้งหมดที่ได้รวบรวมข้อมูลต่าง ๆ ของเขตด้วย และส่วนที่ 3 คือ การลงมือทำจริงในพื้นที่เขตนำร่อง ซึ่งจะเป็นต้นแบบให้ครบทั้ง 50 เขตในอนาคต ต้องขอฝากทุกท่านนำกระบวนการทั้งหมดนี้ไปปรับใช้กับเขตที่เหลือ เพื่อทำให้กรุงเทพมหานครเป็นเมืองที่น่าอยู่ยิ่งขึ้นและลดความเหลื่อมล้ำในสังคมให้น้อยลง

ในการนี้ ดร.พงษ์พิศิษฐ์ หุยากรณ์ หัวหน้าโครงการการแก้ไขปัญหาความยากจนแบบเบ็ดเสร็จและแม่นยำ กรุงเทพมหานคร ได้กล่าวว่า สำหรับ “โครงการการแก้ไขปัญหาความยากจนแบบเบ็ดเสร็จและแม่นยำ กรุงเทพมหานคร” เป็นโครงการที่ได้รับการ สนับสนุนจากหน่วยบริหารและจัดการทุนด้านการพัฒนาระดับพื้นที่ (บพท.) สำนักงานสภานโยบายการอุดมศึกษา วิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรมแห่งชาติ (สอวช.) กระทรวงการอุดมศึกษา วิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม (อว.) โดยดำเนินงานนำร่องในพื้นที่ 3 เขตของกรุงเทพมหานคร ประกอบด้วย เขตป้อมปราบศัตรูพ่าย เขตพระโขนง และเขตคันนายาว และมีเป้าหมายที่จะขยายผลไปในพื้นที่อื่น ๆ ภายในระยะเวลา 3 ปี

วัตถุประสงค์และเป้าหมายหลักของการดำเนินโครงการ คือการพัฒนาระบบฐานข้อมูลครัวเรือนยากจน วิเคราะห์ปัญหา และสาเหตุของความยากจนในพื้นที่กรุงเทพมหานคร พร้อมส่งต่อความช่วยเหลือคนจนเป้าหมายให้กับหน่วยงานระดับพื้นที่ และภาคีเครือข่ายที่เกี่ยวข้อง ซึ่งนำไปสู่การออกแบบการแก้ปัญหาความยากจนที่สอดคล้องกับบริบทของพื้นที่ และการจัดทำข้อเสนอเชิงนโยบายสำหรับกรุงเทพมหานคร โดยกรอบการวิจัยหลัก จะศึกษาความยากจนในแนวทางความยากจนหลากหลายมิติ ผ่านแนวคิดระบบการดำรงชีพที่ยั่งยืนหรือ Sustainable Livelihood Framework: SLF เพื่อที่จะสามารถจําแนกระดับทุนของคนจนออกมาเป็น 4 ระดับ นำไปสู่การจัดลำดับความสำคัญและส่งต่อความช่วยเหลืออย่างมีประสิทธิภาพและตรงจุดต่อไป

กระบวนการทํางานวิจัยสําคัญคือ 1. การสอบทานข้อมูล/สถานะความยากจนของคนจนและครัวเรือนเป้าหมาย 2. ประเมินฐานทุนหรือศักยภาพในการพัฒนาตนเองหรือแก้ไขปัญหาความยากจนของคนจนและครัวเรือนเป้าหมาย 3. วิเคราะห์เปรียบเทียบฐานทุน บริบทของพื้นที่กับสถานะความเป็นอยู่ของคนจนและครัวเรือนเป้าหมาย 4. ออกแบบโครงการและดำเนินการแก้ไข ทั้งนี้กรุงเทพมหานครจะมีบทบาทที่สำคัญเป็นอย่างยิ่งในการร่วมปรับปรุงเครื่องมือให้สอดคล้องกับบริบทของเมืองกรุงเทพฯ รวมไปถึงการเชื่อมโยงกับกลไก หน่วยงาน ภาคี ตลอดจนดำเนินการช่วยเหลือแก้ไขความยากจนต่อไป

คณะวิจัยประกอบไปด้วยคณาจารย์ นักวิจัยและนักปฏิบัติการจากหลายหน่วยงาน จาก 4 มหาวิทยาลัย ร่วมกับ สถาบันพัฒนาองค์กรชุมชน (องค์การมหาชน) หรือ พอช. มูลนิธิเพื่อการพัฒนาเชิงพื้นที่ ศูนย์วิจัยอิสระและภาคประชาสังคม

จากการดำเนินงานโครงการสำรวจและรวบรวมข้อมูลครัวเรือนยากจนในพื้นที่ 3 เขตข้างต้น ตั้งแต่เดือนพฤศจิกายน 2565 จนถึงเดือนมีนาคม 2566 คณะวิจัยได้สำรวจข้อมูลครัวเรือนเปราะบางและครัวเรือนยากจนไปแล้ว 30 ชุมชน 658 ครัวเรือน ประชากรในครัวเรือน 2,000 คน การส่งต่อความช่วยเหลือส่วนใหญ่มุ่งเน้นที่การสงเคราะห์ การสนับสนุนให้เข้าถึงสวัสดิการ การทำบัตรประชาชน ทุนการศึกษา ถุงยังชีพและผ้าอ้อมผู้ใหญ่ และการพัฒนาปรับปรุงที่อยู่อาศัย โดยดำเนินการร่วมกับหน่วยงานรัฐและเอกชนในพื้นที่

ทั้งนี้ บทเรียนสำคัญที่ได้ โดยเฉพาะอย่างที่ระบบการเก็บข้อมูลชุมชน การส่งต่อความช่วยเหลือ และการบูรณาการแบบสำรวจเข้ากับระบบเก็บข้อมูลของกรุงเทพมหานคร จะเป็นแนวทางสำคัญในการขยายสู่พื้นที่อีก 47 พื้นที่ ดังที่ได้หารือร่วมกับสำนักพัฒนาสังคม กรุงเทพมหานคร ไปแล้ว

ในส่วนของกิจกรรมในวันนี้เป็นเวทีนำเสนอความก้าวหน้าโครงการฯ ของ 3 พื้นที่นำร่อง ซึ่งมีเป้าหมายเพื่อนำเสนอความก้าวหน้าการดำเนินงานภายใต้โครงการฯ นำเสนอข้อค้นพบเบื้องต้นจากการดำเนินงานในเขตพื้นที่นำร่อง ตลอดจนเพื่อร่วมการหารือแนวทางการพัฒนาโครงการนำร่องแก้ไขปัญหาความยากจน (Operating Model: OM) ภายใต้แนวคิด การลดรายจ่าย เพิ่มรายได้ ยกระดับการเข้าถึงสวัสดิการ ทั้งในระดับกรุงเทพมหานคร และโครงการนวัตกรรมแก้จนในระดับพื้นที่ ร่วมกับหน่วยงานภาคีเครือข่าย

โดยกลุ่มผู้เข้าร่วมประกอบด้วย เจ้าหน้าที่จากหน่วยงานภาครัฐ ภาคการศึกษา ภาคเอกชน และภาคประชาสังคม จำนวน 120 คน โดยเนื้อหาการบรรยายในช่วงเช้าวันนี้ได้รับเกียรติจาก 1. ดร.กิตติ สัจจาวัฒนา ผู้อำนวยการหน่วยบริหารและจัดการทุนด้านการพัฒนาระดับพื้นที่ (บพท.) ในการนำเสนอแนวคิดการแก้ไขปัญหาความยากจนแบบเบ็ดเสร็จและแม่นยำ 2. นางสาวว่าน ฉันทวิลาสวงศ์ นักวิจัยโครงการการแก้ไขปัญหาความยากจนแบบเบ็ดเสร็จและแม่นยำ หัวหน้าทีมพื้นที่พระโขนง ในการนำเสนอประเด็นข้อค้นพบเบื้องต้นจากการดำเนินงานในพื้นที่นำร่อง ในเรื่องความก้าวหน้าโครงการฯ 3. ดร.พงษ์พิศิษฐ์ หุยากรณ์ หัวหน้าโครงการฯ ในการนำเสนอประเด็นข้อค้นพบเบื้องต้นจากการดำเนินงานในพื้นที่นำร่อง ในเรื่องโครงการแก้ไขความยากจน (OM) และโครงการ CSR ในระดับกรุงเทพมหานคร รวมถึงนำเสนอรูปแบบการส่งต่อความช่วยเหลือที่เหมาะสมและสอดคล้องกับบริบทของพื้นที่ และ 4. นางสาวพรรณทิพย์ เพชรมาก นักวิจัยโครงการฯ พื้นที่คันนายาว นำเสนอการส่งต่อความช่วยเหลือภายใต้โครงการบ้านพอเพียง (โครงการซ่อมแซมปรับบ้านในพื้นที่นำร่อง)
—————————